دندانپزشکی کودکان یکی از مهمترین شاخههای دندانپزشکی است که به پیشگیری، تشخیص و درمان مشکلات دهان و دندان در کودکان میپردازد. بسیاری از والدین تصور میکنند تا وقتی دندانهای دائمی رویش نکردهاند، مراقبت جدی لازم نیست، اما حقیقت این است که سلامت دندانهای شیری تأثیر مستقیم و مهمی بر آینده دندانی کودک دارد. در این مقاله به چهار پرسش اصلی والدین پاسخ میدهیم: آیا دندان شیری باید ترمیم شود؟ با ترس کودک از دندانپزشک چه کنیم؟ فلورایدتراپی چیست؟ و فضا نگهدار چه نقشی در رشد دندانی دارد؟
۱. آیا دندان شیری هم باید ترمیم شود؟
بله، دندان شیری حتماً باید ترمیم شود. برخلاف تصور رایج که “دندان شیری میافته، پس مهم نیست”، این دندانها نقش حیاتی در سلامت دهان، گفتار، رشد فک و حتی اعتماد بهنفس کودک دارند. پوسیدگی دندان شیری میتواند به درد، عفونت، آبسه، اختلال در غذا خوردن و حتی تأثیر بر رشد فک منجر شود.
همچنین دندانهای شیری مانند یک فضای راهنما عمل میکنند تا دندانهای دائمی در جای درست رشد کنند. اگر یک دندان شیری زودتر از موعد کشیده شود، ممکن است فضای لازم برای دندان دائمی بسته شود و کودک در آینده نیاز به ارتودنسی پیدا کند.
ترمیم دندان شیری معمولاً با مواد مخصوص کودکان، مانند کامپوزیت یا آمالگام کودکان، انجام میشود. در موارد پوسیدگی عمیق، پالپوتومی (عصبکشی سطحی کودکان) و سپس روکش استیل یا کامپوزیتی ممکن است لازم باشد. بنابراین هرگونه پوسیدگی—even کوچک—باید جدی گرفته شود.
۲. بچه از دندانپزشکی میترسه؛ چیکار کنیم؟
ترس کودکان از دندانپزشکی کاملاً طبیعی است، اما قابل کنترل و حتی قابل پیشگیری است. نحوه برخورد والدین و تجربههای اولیه کودک نقش مهمی در شکلگیری احساس او نسبت به دندانپزشک دارند. بهترین راه این است که قبل از بروز درد یا مشکل، کودک را برای یک معاینه ساده و دوستانه نزد دندانپزشک ببرید. این کار باعث میشود کودک محیط کلینیک را تجربه کند و بدون درد، خدمتی دریافت کرده و اعتمادش جلب شود.
برای کاهش ترس، والدین باید از گفتن جملههایی مثل “اگه درد بگیره دکتر دندونتو میکشه” یا “نترس، فقط یه سوزن داره” خودداری کنند. این جملات باعث ایجاد نگرانی بیشتر میشود. بهتر است دندانپزشک به زبان ساده و دوستانه روند کار را برای کودک توضیح دهد. استفاده از روش Tell–Show–Do (گفتن، نشان دادن، انجام دادن) از تکنیکهای تخصصی مدیریت رفتار کودکان است.
در برخی کودکان بسیار مضطرب، ممکن است از روشهای کمککننده مانند گاز خنده (نیتروس اکساید) یا بیحسیهای سطحی ملایم برای کاهش اضطراب استفاده شود. در موارد بسیار نادر و پیچیده نیز درمان تحت بیهوشی عمومی انجام میشود.
۳. فلورایدتراپی چیست و چرا مهم است؟
فلورایدتراپی یکی از سادهترین و مؤثرترین روشهای پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان است. فلوراید مادهای معدنی است که باعث تقویت مینای دندان و مقاوم شدن آن در برابر اسیدها و باکتریها میشود. این ماده حتی میتواند در مراحل اولیه پوسیدگی، روند تخریب را متوقف کرده یا معکوس کند.
فلورایدتراپی معمولاً به شکل وارنیش فلوراید انجام میشود. دندانپزشک مقدار کمی از این ژل غلیظ و زردرنگ را با یک براش کوچک روی دندانها قرار میدهد. این کار کاملاً بدون درد است و تنها چند دقیقه زمان میبرد. برای کودکان با ریسک پوسیدگی بالا، انجام این کار هر ۳ تا ۶ ماه توصیه میشود.
علاوه بر کاربرد در مطب، استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید متناسب با سن کودک نیز ضروری است. مقدار فلوراید خمیردندان در کودکان زیر ۳ سال باید بسیار کم (به اندازه یک لکه برنجی) باشد و پس از ۳ سالگی میتواند به اندازه یک نخود استفاده شود.
۴. فضا نگهدار چیست و چه کاربردی دارد؟
اگر یک دندان شیری زودتر از زمان طبیعی بیفتد یا کشیده شود، ممکن است فضای مورد نیاز برای رویش دندان دائمی بسته شود. این اتفاق میتواند باعث کج شدن، رویهمافتادگی و جابجایی دندانهای دائمی شود و در آینده کودک را نیازمند ارتودنسی کند. برای جلوگیری از این مشکل از وسیلهای به نام فضا نگهدار (Space Maintainer) استفاده میشود.
فضا نگهدار دستگاه کوچکی است که توسط دندانپزشک کودکان روی دندانهای مجاور قرار میگیرد تا فضای اصلی حفظ شود تا زمانی که دندان دائمی رشد کند. این وسیله دو نوع دارد: ثابت و متحرک. نوع ثابت معمولا روی دندانهای عقبی گذاشته میشود و نیازی به برداشتن توسط کودک ندارد. فضا نگهدار متحرک مانند یک پلاک کوچک است و در برخی شرایط قابل استفاده است.
استفاده از فضا نگهدار روشی ساده و کمهزینه برای جلوگیری از درمانهای پیچیدهتر در آینده است و باید پس از کشیدن هر دندان شیری—as long as قبل از زمان طبیعی افتادنش—مدنظر قرار گیرد.
جمعبندی
دندانپزشکی کودکان فقط درمان نیست؛ بیشتر یک کار پیشگیرانه است. ترمیم دندانهای شیری، کنترل ترس کودک، فلورایدتراپی و استفاده از فضا نگهدار از مهمترین اقدامات برای داشتن کودکانی با دندانهای سالم و لبخند زیباست. مراجعه منظم هر شش ماه یکبار به دندانپزشک، ایجاد عادت مسواک زدن از سنین پایین و تغذیه مناسب، میتواند بیش از ۸۰ درصد مشکلات دندانی کودکان را پیشگیری کند.
