مقدمه
دندان قروچه یا براکسیسم (Bruxism) به حالتی گفته می‌شود که فرد به‌صورت ناخودآگاه دندان‌های خود را به هم می‌ساید یا روی هم فشار می‌دهد. این عارضه می‌تواند در طول روز (براکسیسم بیداری) یا هنگام خواب (براکسیسم شبانه) رخ دهد.
براکسیسم در صورت تداوم، می‌تواند باعث فرسایش مینای دندان، ترک‌خوردگی دندان‌ها، درد فک و مشکلات مفصل گیجگاهی (TMJ) شود. شناخت علل دندان قروچه و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، می‌تواند از آسیب‌های جدی به دندان‌ها جلوگیری کند. در این مقاله، علل، عوارض و روش‌های درمانی دندان قروچه بررسی خواهد شد.
1. علائم دندان قروچه
✅ ساییدگی دندان‌ها و کوتاه شدن آن‌ها
✅ درد فک و سفتی عضلات صورت، مخصوصاً هنگام بیدار شدن از خواب
✅ حساسیت دندان‌ها نسبت به گرما و سرما
✅ ترک‌خوردگی و شکستگی دندان‌ها
✅ سردردهای مزمن، مخصوصاً هنگام صبح
✅ درد یا صدای کلیک در مفصل فک (TMJ)
✅ کاهش کیفیت خواب و احساس خستگی پس از بیدار شدن
2. علل دندان قروچه
2.1 استرس و اضطراب
یکی از مهم‌ترین دلایل دندان قروچه، استرس و تنش‌های عصبی است. افرادی که تحت فشار روانی شدید هستند، بیشتر در معرض دندان قروچه قرار دارند.
2.2 مشکلات بایت و نامرتبی دندان‌ها
عدم هماهنگی دندان‌ها و مشکلات بایت، می‌تواند باعث ایجاد فشار ناخواسته روی دندان‌ها و فک شود.
2.3 اختلالات خواب (مانند آپنه خواب)
آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) یکی از عوامل موثر در بروز دندان قروچه شبانه است. این افراد معمولاً در طول خواب با فشار آوردن بر دندان‌های خود، سعی در باز نگه‌داشتن راه‌های هوایی دارند.
2.4 مصرف کافئین و الکل
مصرف زیاد قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا و الکل، می‌تواند باعث تحریک سیستم عصبی و افزایش احتمال دندان قروچه شود.
2.5 مصرف برخی داروها
برخی داروهای ضدافسردگی، محرک‌ها و داروهای ضداضطراب می‌توانند باعث تشدید براکسیسم شوند.
2.6 مشکلات عصبی و عضلانی
افرادی که دچار بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون هستند، بیشتر در معرض دندان قروچه قرار دارند.
3. عوارض دندان قروچه
❌ فرسایش مینای دندان
❌ ترک‌خوردگی و شکستگی دندان‌ها
❌ درد و التهاب در مفصل فک (TMJ)
❌ تحلیل لثه‌ها و افزایش حساسیت دندانی
❌ سردردهای مزمن و درد گردن
❌ کاهش کیفیت خواب و خستگی روزانه
4. روش‌های درمان دندان قروچه
4.1 روش‌های خانگی و تغییر سبک زندگی
1. کاهش استرس و اضطراب
✔ انجام تمرینات تنفسی و مدیتیشن
✔ ورزش منظم برای کاهش تنش عضلانی
✔ ماساژ عضلات فک و گردن برای کاهش فشار عضلانی
2. کاهش مصرف کافئین و الکل
✔ محدود کردن مصرف قهوه، چای و نوشیدنی‌های انرژی‌زا، مخصوصاً در ساعات پایانی روز
3. تنظیم عادت‌های خواب
✔ خواب کافی (۷-۸ ساعت در شب)
✔ پرهیز از استفاده از موبایل و تماشای تلویزیون قبل از خواب
✔ استفاده از بالش مناسب برای کاهش فشار روی گردن و فک
4.2 درمان‌های دندانپزشکی
1. استفاده از نایت‌گارد (محافظ دندانی شبانه)
یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از ساییدگی دندان‌ها در هنگام خواب، استفاده از نایت‌گارد است. این وسیله پلاستیکی روی دندان‌های بالا یا پایین قرار می‌گیرد و از تماس مستقیم دندان‌ها با یکدیگر جلوگیری می‌کند.
✔ کاهش فشار روی دندان‌ها
✔ جلوگیری از ترک‌خوردگی و شکستگی دندان‌ها
✔ بهبود کیفیت خواب
2. اصلاح بایت و ارتودنسی
در برخی موارد، اصلاح نامرتبی دندان‌ها با ارتودنسی می‌تواند از فشار اضافی روی دندان‌ها جلوگیری کند.
3. درمان‌های دندانپزشکی ترمیمی
در صورت وجود ترک یا شکستگی در دندان‌ها، دندانپزشک ممکن است از روکش، کامپوزیت یا لمینت برای ترمیم دندان‌های آسیب‌دیده استفاده کند.
4.3 درمان‌های دارویی
✔ تجویز داروهای شل‌کننده عضلانی برای کاهش فشار روی فک
✔ استفاده از داروهای ضداضطراب در موارد شدید (تحت نظر پزشک)
✔ تزریق بوتاکس در عضلات فک برای کاهش فعالیت عضلات و جلوگیری از دندان قروچه شدید
5. چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
🔺 اگر دندان قروچه به‌طور مداوم رخ دهد و باعث درد، ترک‌خوردگی دندان‌ها، یا سردرد شود
🔺 در صورت احساس درد در مفصل فک (TMJ)
🔺 اگر علائم آپنه خواب مشاهده شود، مانند خرخر کردن یا بیدار شدن مکرر در طول شب
6. نتیجه‌گیری
دندان قروچه یک مشکل شایع است که می‌تواند به آسیب‌های جدی دندانی و عضلانی منجر شود. شناسایی علت دندان قروچه و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، از جمله کاهش استرس، تغییر سبک زندگی، استفاده از نایت‌گارد و درمان‌های دندانپزشکی، می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.
با رعایت توصیه‌های ارائه‌شده در این مقاله، می‌توان از ساییدگی دندان‌ها و آسیب‌های ناشی از براکسیسم جلوگیری کرده و کیفیت خواب را بهبود بخشید.